Hoe voorkom en verhelp ik allergische reacties op bijen- en wespensteken?

Allergische reacties op bijen- en wespensteken

Al sinds de oudheid zijn allergische reacties op bijen- en wespensteken bekend. Zo duiden de hiërogliefen van de graftombe van Farao Menes van Egypte op het overlijden van deze koning als gevolg van een insectensteek. Ook nu overlijden er nog steeds mensen na bijen- of wespensteken. In Nederland overlijdt er jaarlijks 2 tot 5 mensen aan een insectengif overgevoeligheidsreactie.

Hoe ontstaat het

De oorzaak waarom de ene persoon normaal en de andere persoon abnormaal heftig reageert op het gif van een bij of een wesp is niet geheel duidelijk. Wat betreft de mechanisme achter deze overgevoeligheidsreactie is wel veel bekend. Het betreft meestal een steek van een insect afkomstig uit de vliesvleugelige angeldragers; in Nederland gaat het dan vooral om wespen en bijen. Tijdens de steek komt er een hoeveelheid gif in de huid terecht. Bij een persoon die eerder gestoken is door dit insect leidt het contact met deze gif tot een overmatige huid reactie en een algemene reactie. Deze overgevoeligheidsreactie kan vervolgens uitgroeien tot een zogenoemde anafylactische shock.

Wat zijn de verschijnselen

Tijdens een steek laat het insect gif achter in de huid van het slachtoffer. Bij niet-allergische personen ontstaat rond de steekplaats een bultje dat rood wordt en hevig kan jeuken. Dit bultje is meestal na een paar dagen verdwenen. Een klein deel van de bevolking (geschat wordt 0.8-5%) reageert uitzonderlijk heftig op bijen- wespensteken. Zo'n heftige reactie duidt meestal op een allergie voor bijen- en wespengif. Een dergelijke reactie kan pas ontstaan als de persoon al eens eerder in aanraking is geweest met het insectengif. Bij de eerste steek (die niet zelden wordt vergeten) zal een patiënt meestal niet fel reageren, al kan de allergie dan wel volledig worden opgebouwd. Hierdoor kunnen er bij de eerstvolgende steek al levensgevaarlijke situaties ontstaan. Dit kan zich uiten in rode bultjes, zogenoemde galbulten over het gehele lichaam -ook op de handpalmen en voetzolen - die gepaard gaan met hevige jeuk. Daarnaast kunnen onder andere de ogen en lippen opzwellen. Indien er zwellingen in het halsgebied (vaak niet zichtbaar) optreden, kan de patiënt moeilijk spreken en slikken en wordt hees en kan de ademhaling worden belemmerd. Ook kan de ademhaling problemen geven ten gevolge van een vernauwing van de luchtwegen in de longen zoals bij astma het geval is. Dit uit zich in kortademigheid, piepen en een drukkend gevoel op de borst. Bij een aantal patiënten is ook het maag-darmkanaal betrokken bij de reactie en kunnen misselijkheid, braken, diarree, buikkrampen en het laten lopen van ontlasting voorkomen. Soms wordt ook de urine spontaan geloosd. In het ergste geval kan de bloeddruk sterk dalen en kunnen er hartritmestoornissen ontstaan, soms gevolgd door bewustzijnsverlies. Meestal treden deze reacties binnen een kwartier na een steek op. De kans bij een volgende steek op het ontwikkelen van opnieuw een anafylactische shock ligt tussen 30 tot 50%. Deze kans is afhankelijk van de ernst van de eerste reactie; hoe ernstiger de eerste reactie, hoe groter de kans op een nieuwe reactie.

Wat kunt u zelf eraan doen

Het is belangrijk dat patiënten met een bijen- of wespenallergie deze insecten zoveel mogelijk vermijden en voorkomen dat zij worden gestoken. Onderstaande maatregelen kunnen hierbij helpen:

• Kom bij voorkeur niet in de buurt van bloeiende bloemen of overrijp (afgevallen) fruit en wees voorzichtig bij het plukken van fruit of bloemen.
• Laat tijdens het eten in de vrije natuur (picknick) geen zoetigheden of vlees(resten) rondslingeren en gebruik een insectenwerende crème of spray voordat u gaat eten.
• Vermijd vuilnisbakken en afvalemmers.
• Vermijd plaatsen in de vrije natuur waar dieren worden gevoerd, aangezien rondslingerende voedselresten bijen en wespen aantrekken.
• Verplaats geen dikke oude takken of boomstronken aangezien wespen daar hun nest kunnen hebben.
• Voorzichtigheid is geboden bij het werken in de tuin en tijdens het fietsen! Bedek het lichaam zoveel mogelijk (bijvoorbeeld door middel van een hoed, handschoenen, een bloes met lange mouwen en lange broek).
• Vermijd het gebruik van parfum, haarspray, sterk geparfumeerde zeep, zonnebrandcrème, aftershave of lichaamsverzorgende sprays.
• Draag bij voorkeur nauwsluitende kleding en vermijd kleurige bloempatronen. Witte, groene en lichtbruine stoffen verdienen de voorkeur.
• Let er met name tijdens het sporten en spelen in de vrije natuur op dat transpiratievocht stekende insecten aantrekt.
• Loop buiten nooit op blote voeten. Bijen houden namelijk van klaver en veel wespen leven in de grond. Draag ook geen open schoenen.
• Vermijd snelle bewegingen. Als er een bij of wesp in de buurt is, sla dan niet overhaast naar het insect.
• Houd de ramen van uw slaapkamer overdag goed gesloten of breng een hor aan.
• Laat insectennesten verwijderen door een beroepsverdelger.

Wordt u ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch gestoken, verwijder de angel dan zo snel mogelijk aangezien er zelfs zonder het insect (met name in het geval van bijen) gif uit het gifzakje wordt "gepompt". Kras de angel met uw nagel of met een mesje weg. Trek de angel niet tussen twee vingers uit de huid omdat het gifzakje dan verder wordt leeggeknepen. Neem te allen tijd uw noodset mee. Informeer uw collega's, familie en vrienden over uw insectengifallergie en laat de automatische injectiespuit zien. Leg hen uit hoe deze in geval van nood wordt toegepast. U kunt ook een speciale spuit bij u dragen waarmee u na een bijen-of wespensteek het gif uit de insteekplaats kan uitzuigen. Deze spuit wordt ook gebruikt om slangengif uit de huid uit te zuigen. Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan contact met ons op of plaats een reactie onder deze blog! Wij proberen zo snel mogelijk antwoord te geven op uw vraag.